İnsan neden erteler?

İnsanın ertelediği işler genellikle yapılması zor, sıkıcı ya da sevimsiz işlerdir.

Sanılanın aksine ertelemenin nedeni tembellik değildir. Çoğu zaman insan olumsuz duygularla yüzleşmek istemediği için erteler. Ertelemenin esas nedeni insanın duygularını nasıl yöneteceğini bilmemesidir.

Bir işi ertelemek, aslında o işi yaparken insanın yaşayacağı olumsuz duyguları ertelemesi demektir. Bu nedenle ertelemek insana haz verir. Haz veren her eylem gibi ertelemek de alışkanlık yaratır. İnsan bir kere erteleyerek olumsuz duygulardan kaçınma rahatlığını tadınca bunu tekrarlamak ister. Bu nedenle ertelemek çoğu insan için bir defaya mahsus bir durum olmaktan çıkar, bir alışkanlık olur.

İşin kötü tarafı insan en başında olumsuz duygularla yüzleşmemek ve kendisini daha iyi hissetmek için ertelese de sonunda kendisini daha da kötü hissettiği bir durumda bulur. Çünkü erteleme alışkanlığı insanın kendine olan güvenini ve saygısını azaltır. Charlotte Lieberman’ın dediği gibi uzun dönemde bu alışkanlık insanı sadece verimsiz yapmakla kalmaz onun psikolojisini de tahrip eder.

Çoğu insan “şimdi” ile “sonrayı” kıyasladığında şimdi lehine karar alır. Şimdi dinlenmek, şimdi eğlenmek, şimdi zevk almak ve “sonranın” çaresine zamanı gelince bakmak ister. Bunu yaparken de elbette mantıksal gerekçeler icat ederek kendisini ertelemenin haklılığına inandırır.

Hershfield’in yaptığı araştırmaların gösterdiği gibi, insan gözünü kapatıp kendisini gelecek zamanda hayal ettiğinde, kendisini bir yabancı gibi algılar. Sanki bugün yapmadığı işlerden kendisi değil bir başkası sorumlu olacakmış gibi düşünür. Bugün ertelediği işler kendisinin değil bir başkasının sorunu olacakmış hissine kapılır.

Stres altındayken insan beyninin sıkıntılı, zor, sevimsiz işleri kendisine bir tehdit olarak algılama ve bu tehditleri savuşturma eğilimi vardır. Rasyonel olarak düşündüğünde bugünün işini sonraya ertelemenin gelecekte kendisine daha zararlı olacağını bilse bile insanın duygusal beyni onu şimdi elde edeceği hazza yönlendirir.

Ertelemenin kök nedeni duygusaldır. Bu nedenle insan bu alışkanlıktan kurtulmak için zaman yönetimi eğitimi almak yerine duygularını nasıl yöneteceğini öğrenmelidir. (Charlotte Lieberman)

İnsanın duygularını yönetmesi için neyi neden yaptığının farkında olması ve bir işi ertelediği zaman kendisini suçlamaktan kaçınması gerekir. Judson Brewer yaptığı araştırmalarda, ertelediği işleri olumsuz duygularla baş edemediği için ertelediğini kendine itiraf eden ama bunu yaptığı için kendisini suçlamayan insanların bir sonraki seferde daha az erteleme eğilimi gösterdiğini saptadı.

Yapması gereken işleri duygularını yönetemediği için ertelediğinin farkında olan ve kendine karşı daha anlayışlı ve şefkatli davranan bir insanın erteleme alışkanlığından kurtulması daha yüksek bir olasılıktır.

Temel Aksoy