İşe alımda önyargılar ( Halo Effect)

İşe alımlarda mülakat teknikleri olarak İnsan Kaynakları uzman veya yöneticilerinin adayda yetkinlik bazlı mülakat veya kişilik envanteri kullanarak yaptıkları mülakatları biliyoruz ama bilmediğimiz bir mülakat yâda farkında olmadan yapılan bir mülakat çeşidi de önyargılarımızla yaptığımız mülakatlardır.

Bu mülakatlarda seçeceğimiz adayların ya hiç şansı yoktur yâda baştan işe alınmışlardır. Bilinen bu iki sonucun kesin olduğudur.

Adayda ki ilk izlenim, kişiyi değerlendirmemizde daha sonra yargıların yargıların temelini oluşturuyorsa Halo Etkisindeyizdir. Halo Etkisi ilk izlenimlerin diğer kişiyi algılamada önemli bir referans noktası oluşturması anlamına gelmektedir ve en büyük mantık hatasına götürür. Adayın olumlu ya da olumsuz özelliğinin, onunla ilgili genel bir yargının oluşmasına ve diğer özelliklerinin bu çerçevede değerlendirilmesine yol açar.

Adayın mülakata geldiğinde dış görüşü, geçmiş deneyimleri ve sosyal çevreye sahip olması adayı olumlu değerlendirme yoluna gitmekle kullanılan en yaygın yanılgıdır. Ayrıca önyargılarla devam eden mülakat adayı nitelendirirken, erken karar verme nedeni ile etkin dinlemeyi ve önemli noktaları da atlamamıza neden olmaktadır.

Örneğin zeki insanların yanlış biçimde her şey hakkında bilgi sahibi oldukları sanılabilir.

Horn etkisi; halo etkisinin tam zıttıdır; kişinin olumsuz bir özelliğinden kaynaklı onunla ilgili genel bir olumsuz fikre varılması anlamına gelir. Halo ve Horn kavramını bir cümle ile özetlememiz gerekir ise; olumlu veya olumsuz önyargıya sebebiyet veren ilk izlenimlerdir diyebiliriz. İnsanlar ile etkileşim içerisinde olduğunuz her an bu izlenimlerin etkisi altında kalmakla beraber, çoğunlukla en büyük yansımalarına da iş hayatında tanık olmaktayız. Başlangıç noktası olarak başvuruda bulunduğunuz firmanın işe alım sorumlusunun sizin CV’nizi incelediği an olarak alabiliriz. Cv’nize eklemiş olduğunuz amatör bir resimden özensiz bir ön yazıya, iş deneyimlerinizin detaylarının olmayışından yazınızdaki anlatım bozukluklarına, noktalama hatalarına ve belirttiğiniz mail adresinize varıncaya kadar tamamı ile küçük fakat olumsuz detaylar öz geçmişinize itina göstermediğinizi yansıtarak, değerlendiren sorumlunun gözünde horn etkisinin temelini oluşturmaktadır.

Sonuç olarak; Çoğu iş görüşmelerinde veya normal hayattaki diğer bir çok akivitede Halo Etkisi’ne yenik düşmüş olabilirsiniz. Zira her zeki insan çalışkan, her çalışkan insan zeki olamıyor; ama ilk bıraktıkları genel izlenim sebebiyle çoğu zaman tercih sebebi olabiliyorlar.

Halo Etkisi’ne uğramamak için neler yapabiliriz;

- Halo Etkisi’nin önüne geçebilmenin en önemli yolu kurumsallaşma ve şirketlerin yetenek yönetimine geçebilmesini sağlamaktır.

- Öncelikle işe alımda adayın yetkinliklerini belirlerken hangi departmanda çalışacaksa bu nitelikler iyi bir şekilde seçilmeli, işe alımda standartlar belirlendikten sonra bu konuda taviz verilmemelidir.

- Adaylar ilk izlenimin önemli olduğunu akıllarından çıkartmamalıdır. Adaylar iş görüşmesinde karamsar olmamaya, gülümsemeye mutlaka özen gösterilmeli. Yüz ifadesi açık ve net olmalı,olumlu bir tavır takınmalı ve doğal yeteneklerini ortaya koymalıdırlar.

Saygılarımla;

İnsan Kaynakları ve Eğitim Direktörü / Yazar - Elif OCAKLI